Publicatie nieuw rapport: Democratische kernwaarden in het voortgezet onderwijs jaar 4 (2021/2022)

In dit vierde resultatenrapport onderzoeken wij de opvattingen over de democratische rechtsstaat van jongeren in de vierde klas van de middelbare school. Een belangrijk jaar, omdat dit het laatste jaar is dat we alle opleidingstypes kunnen vergelijken: na dit schooljaar zijn de 4-vmbo’ers namelijk van de middelbare school af. Het is ook een interessant jaar, omdat we kunnen gaan zien of sommige trends die wij waarnamen in het derde jaar doorzetten, of eerder een gevolg zijn van de Tweede Kamerverkiezingen en de COVID-19-pandemie in het derde jaar.

We trekken twee overkoepelende conclusies. Ten eerste zien wij dat leerlingen in de vierde klas gehecht zijn aan de democratie. Zij vinden het net zo belangrijk om in een democratie te leven als in jaar 3. De vertegenwoordigende democratie is nog altijd de populairste bestuursvorm. Ook lijkt het jongeren leuker om in de politiek te werken, hoewel het politiek zelfvertrouwen constant blijft. Daarnaast praten jongeren meer over politiek en samenleving met ouders, leerkrachten en vrienden dan vorige jaren. Alleen het eerder gestegen voornemen om later te gaan stemmen daalde terug tot het niveau van jaar 2. Tegelijk blijft het vertrouwen in ambtsdragers lager dan in jaar 1 en 2. Het vertrouwen in politici daalt zelfs verder. Het vertrouwen van jongeren dat politici luisteren naar mensen zoals zij en hun ouders is wat gestegen, maar nog steeds veel lager dan in de eerste twee jaren. Tot slot zien we dat jongeren in jaar 4 nog wat meer de nadruk zijn gaan leven op het individu dan op de gemeenschap: meer privacy boven veiligheid, meer vrijheid van meningsuiting boven anderen niet kwetsen, of meer je eigen zin krijgen boven je aan de wet houden. Deze trend moet begrepen worden tegen de achtergrond dat jongeren veelal geen uitgesproken posities innemen.

De tweede overkoepelende conclusie betreft de aanhoudende verschillen tussen groepen. De grote verschillen tussen opleidingstypes (vwo, havo en vmbo), die al sinds het begin van de middelbare school aanwezig zijn, blijven het belang­rijkste groepsverschil. Vwo-leerlingen zijn het meest gehecht aan de democratie, hebben het meeste politiek vertrouwen en zelfvertrouwen, hebben de grootste neiging te gaan stemmen, en hebben de meeste politieke ambitie. Jongeren op het vmbo scoren op al deze kenmerken in vergelijking een stuk lager. Deze verschillen bestaan al aan de start van de middelbare school, en kunnen niet goed toegewezen worden aan de school. Ze kunnen voor een deel in stand gehouden worden door het vriendennetwerk van jongeren: het grootste deel van de beste vrienden komt uit dezelfde klas. Ook geven jongeren aan grotendeels dezelfde mening te hebben over politiek en maatschappij als hun vrienden.

Het volledige rapport is gratis te downloaden en vindt u hier.

Aankomende ADKS-rapporten

Binnenkort zal het vierde ADKS-jaarrapport verschijnen. Hierin bespreken we de resultaten van ons onderzoek naar de steun voor democratische kernwaarden onder vierdeklassers in schooljaar 2021-2022. We kijken hierbij onder andere naar de ontwikkelingen over de tijd vergeleken met leerjaar 1, 2 en 3 en naar de verschillen tussen geslacht, schooltype en migratieachtergrond. Het rapport biedt daarmee inzichten die belangrijk zijn voor de staat van de democratische kernwaarden onder jongeren in Nederland.

Tevens zullen we alle scholen in onze steekproef voorzien van een rapport dat de staat en  ontwikkeling van de democratische kernwaarden onder haar leerlingen in jaar 5 in kaart brengt. De scholen kunnen hierin niet alleen de ontwikkelingen op hun school zien, maar ook bijvoorbeeld hoe hun leerlingen gemiddeld scoren ten opzichte van een fictieve vergelijkbare school. Hiermee hopen we dat scholen hun burgerschapsonderwijs kunnen bevorderen.

Update

Ook dit jaar zijn we weer volop bezig met de voorbereiden van de dataverzameling van de zesde ronde van het ADKS-onderzoek! Dit betekent dat ons team vanaf november weer langs zal gaan bij middelbare scholen in heel het land om leerlingen hun mening te vragen over de democratie en de samenleving. Aangezien het huidige politieke speelveld weer relatief open ligt en veel van onze leerlingen dit jaar de stemleeftijd van 18 jaar zullen bereiken, zijn we zeer benieuwd wat de veranderingen zullen zijn in hun politieke houdingen. De logistiek rond de dataverzameling is dit jaar weer in goede handen bij Sandy Kempen, Michelle Rosmalen en Twan Huijsmans.

Tegelijkertijd zijn Sandy Kempen, Michelle Rosmalen en Twan Huijsmans ook nieuwe collega’s in het ADKS-team! Wij zijn erg blij dat zij ons team komen versterken. Wil je meer lezen over wie zij zijn en wat ze doen, ga dan naar de teampagina en klik op de foto’s. Ben je alsnog niet tevreden en heb je prangende vragen over wie wij zijn, wat wij doen of meer, mail ons dan gerust via info@adks.nl!

Verder zijn we momenteel druk bezig met de afronding van het vierde jaarrapport, waarin wij de resultaten bespreken van de vierdeklassers in schooljaar 2021-2022. Deze zal spoedig verschijnen. In het vierde schooljaar hadden veel scholen hun onderwijs meer aangepast aan de COVID-19 maatregelen. Hierdoor hebben we bij meer leerlingen data kunnen verzamelen dan in schooljaar 3. Daarnaast hebben we wederom de steun voor democratische kernwaarden onder jongeren in leerjaar 4 in kaart gebracht ten opzichte van leerjaar 1, 2 en 3. Binnenkort kan hier meer over worden gelezen in het jaarrapport 4, die op deze site zal verschijnen!

Publicatie nieuw rapport: Democratische kernwaarden in het voortgezet onderwijs jaar 3 (2020/2021)

Na een bewogen jaar met Tweede Kamerverkiezingen en de Covid-19 pandemie is het tijd om de balans op te maken. Hoe denken scholieren in het voortgezet onderwijs nu over politiek en democratie? In deze derde rapportage van het ADKS onderzoek volgen we de ontwikkeling van de opvattingen van jongeren in de eerste drie leerjaren van het voortgezet onderwijs.

Vergeleken met eerdere jaren is het beeld in het derde jaar positiever. Derdeklassers hechten zich sterker aan de vertegenwoordigende democratie, zowel in opvattingen als in gedragsintenties. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het grotere belang dat zij hechten aan het leven in een democratie, een hogere stemintentie, en meer politieke kennis, interesse en vertrouwen in het eigen (politieke) kunnen.

Dat betekent niet dat jongeren blind vertrouwen hebben in de politiek. Zo neemt het vertrouwen in (politieke) ambtsdragers verder af, en daalt ook het vertrouwen dat politici luisteren naar mensen zoals zij en hun ouders. Dat is echter niet per se slecht: een gezonde democratie is er bij gebaat als burgers zich hechten aan de democratie, en tegelijkertijd een kritische houding hebben jegens de politieke vertegenwoordigers.

Verder zijn jongeren zich in het derde jaar bewuster van hun eigen positie en eigen belang. Hoewel zij nadrukkelijk blijven kiezen voor de gemeenschap, leggen zij vergeleken met eerdere jaren wat meer nadruk op het individu. Dit is het meest zichtbaar in de discussie rond vrijheid van meningsuiting tegenover het kwetsen van anderen.

Opvallend is verder dat de grote verschillen op basis van opleidingstype, die wij ook al aan het begin van de middelbare school zagen, hardnekkig blijken. Net als in eerdere jaren, vinden vwo’ers het leven in een democratie veel vaker belangrijk dan leerlingen op het vmbo, zijn zij vaker voornemens te gaan stemmen en hebben zij meer politieke kennis. Hoewel de verschillen tussen de opleidingstypes dus groot blijven, is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat deze opvattingen over de hele linie wel stijgen.

Het volledige rapport vindt u hier.

Bij dringende zaken kunt u contact opnemen met Tom van der Meer

Update

Hoewel het een tijdje stil is geweest, hebben wij zeker niet stil gezeten! Deze week start de vijfde ronde van dataverzameling bij scholen. Dit betekent dat ons team weer langsgaat bij middelbare scholen in heel het land om leerlingen hun mening te vragen over de democratie en de samenleving. De eerste scholen staan al ingepland in december, en vanaf begin volgend jaar zullen we grote stappen maken. De logistiek rond de dataverzameling is dit jaar in goede handen bij Carmen van Alebeek en Boris van den Berg.

Dit jaar mogen wij ook een aantal nieuwe onderzoekers in ons team verwelkomen: Sara Geven en Jaap van Slageren. Wil je meer lezen over wie zij zijn en wat ze doen, ga naar de team pagina en klik op de profielfoto’s met hyperlink. Ben je alsnog niet tevreden en heb je prangende vragen over wie wij zijn, wat wij doen of meer, mail ons dan gerust!

Verder zijn we momenteel druk bezig met de afronding van het derde jaarrapport, waarin wij de resultaten bespreken van de derdeklassers in schooljaar 2020-2021. Deze zal spoedig verschijnen. Dit schooljaar hadden scholen door heel Nederland te maken met sluitingen vanwege de covid-19 pandemie, en vonden de Tweede Kamerverkiezingen plaats. Voor de dataverzameling van het ADKS onderzoek is dat van groot belang geweest. Daarnaast hebben we wederom de steun van jongeren voor democratische kernwaarden in kaart gebracht ten opzichte van schooljaar 1 en 2. Binnenkort kan hier meer over worden gelezen in het jaarrapport 3, die op deze site zal verschijnen!

Nieuw rapport: Democratische kernwaarden in het voortgezet onderwijs (2019/2020)

De verkiezingen staan voor de deur. Hoe denken scholieren in het voortgezet onderwijs over politiek en democratie? Wie moet er volgens hen beslissen? En zijn zij zelf bereid om te gaan stemmen, als ze 18 jaar zijn?

In de tweede rapportage van het ADKS onderzoek volgen we de ontwikkeling van jongeren in het eerste en tweede leerjaar van het voortgezet onderwijs.

De resultaten laten zien dat jongeren nog niet bijster geïnteresseerd zijn in politiek en democratie. De helft van de tweedeklassers geeft aan het belangrijk te vinden om in een democratie te leven, ongeveer 15 procent zegt dat niet belangrijk te vinden, en zo’n 35 procent heeft er geen uitgesproken mening over. Leerlingen in de tweede klas hebben ook minder interesse in politiek en samenleving ten opzichte van in de eerste klas, en zeggen minder over deze thema’s te praten met ouders, vrienden, en leraren.

Dat is ook niet zo opmerkelijk op 13-jarige leeftijd. Wel opvallend zijn de grote verschillen tussen met name vwo’ers en vmbo’ers: leerlingen op het vwo vinden het leven in een democratie veel vaker belangrijk, zijn vaker voornemens te gaan stemmen, en hebben meer vertrouwen in ambtsdragers (zoals politici, rechters en de politie).

De meeste opvattingen over democratie en politiek zijn relatief stabiel tussen het eerste en het tweede jaar. Het meest in het oog springende is dat tweedeklassers minder rekening lijken te houden met minderheden. Ook zien we een lichte daling van steun voor solidariteit met mensen die het minder goed hebben.

Het volledige rapport is gratis te downloaden en vindt u hier.

Update: Daan Tillie en Boris van den Berg komen ons team versterken

Onlangs zijn er twee nieuwe aanwinsten toegevoegd aan ons ADKS-team. Ten eerste verwelkomen wij graag Daan Tillie. Daan heeft een master in Sociologie en Bestuurskunde en heeft gewerkt als projectleider bij de lerarenopleidingen van de HvA. Naast haar ADKS werkzaamheden is zij momenteel actief als Junior docent bij de afdeling Politicologie en Algemene Sociale Wetenschappen. De tweede aanwinst is Boris van den Berg. Boris heeft de Research Master Social Sciences afgerond, en is, net als Daan, werkzaam als Junior docent bij de afdeling Politicologie en PPLE. Daan en Boris gaan ons de komende tijd helpen bij de derde ronde van de dataverzameling, waar wij dit voorjaar mee van start gaan.   

Dataverzamelen in tijden van corona

Begin maart bezochten we een van de laatste scholen voor de tweede ronde van het ADKS onderzoek. Er heerste een opgewonden stemming onder de leerlingen, een aantal bankjes bleef opvallend leeg en in de docentenkamer werd druk gediscussieerd over het nut van het wel of niet sluiten van de scholen. Nog geen twee weken later zaten we in een ‘intelligente lockdown’, waren de scholen dicht en zaten wij thuis aan de keukentafel achter onze laptops.

De coronacrisis heeft ongekende gevolgen. In de eerste plaats natuurlijk voor de scholen en de leerlingen, maar ook voor de manier waarop we onderzoek doen. Toch is het van belang dat we naar jongeren blijven luisteren en blijven volgen hoe zij denken over de politiek en de democratie. Júist in deze tijd, waarin er in de samenleving veel discussie is over de maatregelen en de kernwaarden van de democratische rechtsstaat. Een periode waarin Mark Rutte regelmatig op televisie is en in andere media verschijnt en influencers politieke boodschappen overbrengen. Hoe beïnvloeden deze ontwikkelingen de opvattingen van jongeren over de politiek en de democratie? En geldt dat voor alle jongeren? Doordat wij sinds 2018 zo’n tweeduizend leerlingen op 49 scholen in Nederland volgen, kunnen wij deze vragen gaan beantwoorden. Daarom zetten we ons ook dit schooljaar weer in voor het afnemen van vragenlijsten bij deze leerlingen.

We staan nu voor de uitdaging hoe we dit allemaal gaan organiseren. We denken hard na over een digitale afname en we gaan met de scholen om de tafel over de praktische invulling daarvan.

Ondertussen is Ellis Aizenberg ons team komen versterken, hebben we de data van de tweede ronde van het onderzoek klaargemaakt voor de analyses en zetten we de laatste puntjes op de i van de rapportages voor de deelnemende scholen. Ook komt er aan het eind van dit jaar weer een rapport aan over de steun voor democratische waarden onder jongeren. Hierin zullen we speciaal aandacht besteden aan de ontwikkeling van de leerlingen.

Toch nog wat om naar uit te kijken dus. We houden de moed erin en hopen op betere tijden waarin we ‘onze’ leerlingen weer in de klas mogen begroeten!

Publicatie rapport: Democratische kernwaarden in het voortgezet onderwijs (2018/2019)

Hoe denken leerlingen in het eerste jaar van het voortgezet onderwijs over democratie en politiek? Wie moet er volgens hen beslissen? Wat zien zij als goed burgerschap? En zullen ze gaan stemmen?

Deze vragen komen uitgebreid aan bod in onze eerste rapportage van het ADKS onderzoek. Het rapport over de steun voor democratische kernwaarden onder eerstejaars middelbare scholieren is op vrijdag 25 oktober 2019 gepubliceerd.

Wij trappen deze publicatie af met een artikel in het NRC.

De volledige publicatie is gratis te downloaden en vindt u hier.


Gratis collegereeks onderwijs, burgerschap & democratie (Zwolle)

‘Jongeren zijn niet geïnteresseerd in de politiek’. ‘De jeugd van tegenwoordig stemt niet meer’. Dat soort uitspraken horen we regelmatig. Maar is dat wel zo? Hoe staat het er eigenlijk voor met de steun voor democratische waarden onder jongeren? En welke rol speelt het onderwijs hierin?

Na een geslaagde en drukbezochte collegereeks bij ProDemos in Den Haag eind vorig jaar (lees de verslagen hier), willen we nu ook onderwijsprofessionals in het oosten van het land deze kans bieden. Daarom hebben ProDemos, de Universiteit van Amsterdam en de Provincie Overijssel de handen ineen geslagen voor een collegereeks van drie bijeenkomsten in september en oktober 2019, dit keer in Zwolle.

In deze collegereeks combineren sprekers inzichten uit de wetenschap, beleidswereld, praktijk en politiek. Gerenommeerde wetenschappers uit de politicologie, sociologie en onderwijskunde delen hun kennis over de huidige stand van zaken en gaan met mensen uit de (onderwijs)praktijk, politiek en het publiek in gesprek.

De colleges

  • 23 september: prof. dr. Herman van de Werfhorst 
    Burger of koopman?
    De samenleving verwacht meerdere zaken van het onderwijsstelsel: het voorbereiden op de arbeidsmarkt, het socialiseren van zelfstandige burgers en het bevorderen van sociale mobiliteit. Maar is het Nederlandse stelsel wel goed ingericht om deze uitkomsten te bevorderen?
  • 30 september: prof. dr. Anne Bert Dijkstra
    De staat van burgerschapsonderwijs
    Hoe gaat het momenteel met het Nederlandse burgerschapsonderwijs? Wat laten studies zien? Wat zijn effectieve manieren op burgerschapsonderwijs te bevorderen? 
  • 7 oktober: prof. dr. Tom van der Meer
    Democratische waarden onder druk?
    In het laatste college gaat Tom van der Meer kritisch in op de vraag of de democratische waarden onder druk staan. Welk bewijs is daarvoor? En wat zijn eigenlijk de kernwaarden die noodzakelijk zijn voor een democratie?

Praktische informatie

nl_NLNL